Serdecznie zapraszamy na międzynarodową konferencję naukową poświęconą życiu, twórczości i dziedzictwu jednej z najwybitniejszych polskich poetek XX wieku, nazywanej „polską Safoną”. Konferencja odbędzie się w Londynie w dniach 21-22 października 2025 roku.

Tytułowe „granice wolności” odnoszą się do wielu poziomów, które kształtowały zarówno biografię artystki, jak i jej twórczość literacką i wizualną. Obejmują one granice geograficzne i egzystencjalne, wolności artystycznej i obyczajowej, a także estetyczne, medialne, recepcyjne i pamięciowe. Pawlikowska-Jasnorzewska opuściła Polskę w 1939 roku i ostatnie lata życia spędziła w Manchesterze, z dala od środowisk polskiej emigracji politycznej. Doświadczenie wygnania, choroby i samotności znalazło szczególny wyraz w jej późnej poezji – nacechowanej świadomością kruchości życia, przemijania i tęsknoty. Jako kobieta i artystka przełamywała ówczesne tabu – pisała o cielesności, pożądaniu, śmierci i wolności jednostki. Jej twórczość podważała normy społeczne i moralne, stając się nie tylko wyrazem indywidualnej ekspresji, ale i wyzwaniem interpretacyjnym dla kolejnych pokoleń czytelników i badaczy. Równolegle z poezją uprawiała malarstwo, a w jej dziełach słowo i obraz przenikają się. Operując językiem metaforycznym, formistycznym i zmysłowym, tworzyła sztukę na pograniczu awangardy i klasyki.

Konferencja, organizowana z okazji ustanowienia przez Senat RP roku 2025 Rokiem Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej – w 80. rocznicę jej śmierci – stwarza przestrzeń do ponownego namysłu nad miejscem Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w kanonie literatury polskiej, w tym nad jej twórczością wychodźczą, długo marginalizowaną. Chcemy także zadać pytanie o aktualność jej poetyki i postawy artystycznej w dzisiejszych debatach literaturoznawczych, historycznych, artystycznych i kulturowych.

Organizatorem wydarzenia jest Związek Pisarzy Polskich na Obczyźnie w Londynie – inicjator cyklu londyńskich spotkań – wraz z działającym przy nim Ośrodkiem Badań Dziedzictwa Emigracji Polskiej, we współpracy z Katedrą Literatury Polskiej i Rosyjskiej Wydziału Literaturoznawstwa Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz Polskim Uniwersytetem na Obczyźnie w Londynie.

Obszary badawcze i proponowane linie interpretacyjne

Pawlikowska-Jasnorzewska na emigracji

• Manchester jako epilog biografii
• Listy, wspomnienia, relacje – zapis wyobcowania i tęsknoty (Stefan Jasnorzewski, Magdalena Samozwaniec, Kossakowie i in.)
• Recepcja twórczości na emigracji w okresie wojennym i powojennym (w prasie i publikacjach środowiskowych)
• Rola Tymona Terleckiego i środowiska londyńskiego (Antoni Słonimski i in.)

Poetka nowoczesna – teksty i strategie

• Ewolucja poezji: od młodopolskiej liryki po egzystencjalny minimalizm
• Ciało, zmysły, ironia – kobieca ekspresja w języku poetyckim
• Poetyka cielesności i choroby – somatyczne i maladyczne wątki w późnej twórczości poetki
• Dramaty Pawlikowskiej – możliwości nowych odczytań (Baba-dziwo, Zalotnicy niebiescy, Mrówki, Szofer Archibald i in.)
• Pawlikowska wobec awangardy – estetyka z pogranicza formy i transgresji (intertekstualne echa futuryzmu, dadaizmu i formizmu w poezji i dramacie; relacja z modernistyczną wizją kobiecej nowoczesności)
• Perspektywy filozoficzne – odczytania egzystencjalne, tragiczne i refleksyjne; obecność motywów śmierci, wolności, czasu, cierpienia i duchowej samotności (odczytania w kontekście np. Pascala, Kierkegaarda, Camusa, Lévinasa, Weil, Heideggera)
• Pawlikowska wobec ezoteryki, spirytyzmu: inspiracje lekturowe i osobiste
• Styl jako autoportret – gra z maską liryczną, narracja intymności i ironii
• Poetycka, pisarska samoświadomość Pawlikowskiej a jej portret krytycznoliteracki z epoki

Sztuka i słowo – intermedialność i wrażliwość estetyczna

• Pawlikowska jako malarka – wpływy, konteksty
• Obrazy i teksty jako forma estetyki emancypacyjnej – związek z praktykami sztuki kobiecej początku XX w.
• Inspiracje: formizm, Skamander, Witkacy – ślady i przetworzenia
• Obraz i metafora jako struktury wizualne w poezji
• W kierunku autoilustrowania świata

Pamięć, kanon, recepcja – możliwe odczytania

• Obecność poetki w kulturze krajowej i emigracyjnej (z Krakowa do świata)
• Pawlikowska w obiegu akademickim i popularnym
• Nowe życie tekstów – tłumaczenia, aktualność i reinterpretacje
• Współczesne perspektywy interpretacyjne: feministyczna, egzystencjalna, ekokrytyczna, queerowa
• Poetka w teatrze, performansie, mediach cyfrowych
• Między klasyką a nowoczesnością – „żywa” obecność w edukacji, teatrze, mediach i sztuce współczesnej
• Obecność Pawlikowskiej w podręcznikach, listach lektur, nazwach instytucji kultury, konkursach literackich itd.

Proponowane obszary badawcze wskazują na możliwe pola refleksji, jednak organizatorzy pozostają otwarci na propozycje wykraczające poza zaproponowane ramy.

Informacje organizacyjne

• Termin nadsyłania zgłoszeń: 15 lipca 2025 r. Wypełniony formularz zgłoszeniowy prosimy wysłać na: pawlikowska.londyn@gmail.com
• Język konferencji: polski
• Miejsce: Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny w Londynie (POSK), 238-246 King Street, London W6 0RF, Wielka Brytania – lub online.
• Opłata konferencyjna: £100,00 – obejmuje materiały konferencyjne, koszty administracyjne, przerwy kawowe, obiad oraz udział w programie artystycznym.
• Konferencji będą towarzyszyły: program poetycko-muzyczny Wczoraj kwitło moje serce oraz wirtualna wystawa prac malarskich Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w Blue Point Art Gallery.
• Publikacja pokonferencyjna: Referaty, które otrzymają pozytywne recenzje wydawnicze, zostaną opublikowane w tomie Pawlikowska-Jasnorzewska – żywa, przygotowywanym jako kontynuacja emigracyjnej serii „żywych” wydawnictw ZPPnO.

Komitet naukowy

• prof. dr hab. Krystyna Heska-Kwaśniewicz (UŚ)
• dr hab. Robert Mielhorski, prof. uczelni (UKW)
• dr hab. Beata Morzyńska-Wrzosek, prof. uczelni (UKW)
• dr hab. Piotr Siemaszko, prof uczelni (UKW)
• prof. dr Nina Taylor -Terlecka (University of Oxford)
• red. Regina Wasiak-Taylor (ZPPnO)

Komitet organizacyjny

• red. Regina Wasiak-Taylor – przewodnicząca
• dr Justyna Gorzkowicz
• dr Eliza Kącka
• dr Jakub Osiński – sekretarz konferencji
• zespół administracyjny: Urszula Lenik, Jarosław Solecki